1919-cu il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin yaradılmasının birinci ildönümü ABŞ prezidenti Vudro Vilson başda Əlimərdan bəy Topçubaşov olmaqla Paris konfransına qatılan Azərbaycan nümayəndə heyəti ilə görüşüb. Bu, Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin beynəlxalq miqyasda müstəqil dövlət kimi tanınmasında mühüm tarixi hadisələrdən biri hesab edilir. Tarixçi alim Altay Göyüşov Amerikanın Səsinə müsahibədə Birləşmiş Ştatlar və Azərbaycan arasında

 

 

Altay Göyüşov istiqlaliyyətini yenicə qazanmış Azərbaycanla dünya siyasətində aparıcı rol oynamağa başlayan ABŞ-ı yaxınlaşdıracaq əsas məqamları qeyd edib: “Əsas məqamlardan biri Amerika prezidenti Vilsonun müharibənin sonunda məşhur 14 maddəlik prinsiplərlə çıxış etməsi idi ki, burada xalqların öz müqəddəratını təyin etməsi aparıcı amillərdən birinə çevrildi. Bu da Azərbaycanı Vaşinqtona, ABŞ-a ümidlə baxmağa vadar edirdi. Sözsüz ki, Parisdə olan Azərbaycan nümayəndə heyəti də Vaşinqtonla yaxınlaşmaq üçün bu istiqamətdə, yəni yeni yaranmış dövlətin dəstəklənməsi üçün onunla yaxınlaşmağa maraq göstərirdi.”

Tarixçi alim ABŞ rəsmiləri ilə yeni yaranmış Azərbaycan Respublikasının nümayəndələri arasında ilk görüşlərdən danışıb: “Mənim yadıma gələn ilk görüş İstanbuldakı konsulla Topçubaşov arasında olmuşdu. Məzəli bir görüş olmuşdu. Əslində, o, Azərbaycanı zorla tanıtdıra bilmişdi. Sonrakı görüş isə artıq bilirsiniz, Vilsonla olan görüşdür. Bu görüş haqda çox danışılır, çünki orada nümayəndə heyəti Vilsonu təəcübləndirə bilmişdi. Vilsonun özünün dili ilə desək, o, tamamilə onunla eyni düşüncəyə malik olan, dünya siyasətinə, demokratiya, insan haqları məsələlərinə onunla eyni gözlə baxan nümayəndə heyətini qarşılaşmışdı. Və bu dövlət müsəlman dövlətini, ilk müsəlman demokratik dövlətini təmsil edirdi. Sonrakı dövrdə Azərbaycan özünün tanıtdırılması üçün Vaşinqtonda müəyyən işlər görməyə başlayır. Hətta 1919-cu ildə Nyu-Yorkda Azərbaycan Cumhuriyyəti haqqında böyük bir məqalə də çap olunur. Yəni bu istiqamətdə ilk addımlar atılırdı, amma prosesi başa çatdırmaq mümkün olmadı və ortada problemlər də mövcud idi.”

Altay Göyüşov Rəsulzadə hökumətinin xarici siyasətin forlamlaşmasına təsir göstərən əsas amilləri qeyd edib:”O dövrdə cumhuriyyət ideyasının meydana gəlməsində Avropada formalaşan romantik milliyyətçilik ideyalarının çox ciddi təsiri olub. O dövrdə milli dövlətin yaradılması, eyni zamanda, Azərbaycanda millətin özünün formalaşdırılması, modernləşdirilməsi, yeni formada millətin yaradılması prosesi həyata keçirilib. Bu ideyalar da 17-ci, 18-ci əsrlərdən sonra Avropada gedən maarifçilik ideylarının təsiri altında baş verib. Aydın məsələdir ki, quruluş etibarilə bu cumhuriyyət ideyası, milli dövlət ideyası  məhz Avropadan götürülən düşüncə tərzi idi. Üstəgəl quruluş etibarilə, yəni demokratik respublika, parlament respublikasına çevrilməsi, bu da həmçinin Avropadan gələn, Qərbdən gələn ideya idi. Bu nöqteyi-nəzərdən, Azərbaycanın o dövrdə dünyaya baxışı özü-özlüyündə Qərblə yaxnlaşmanı, Qərbin ideyalarının əxz olunmasını, orada olan bir çox proseslərin Azərbaycana tətbiq edilməsi məsələsini gündəmə gətirirdi.”

Tarixçi alim Azərbaycanda dünyanın bir sıra ölkələrindən əvvəl olaraq qadınlara seçki hüququnun verilməsini qeyd edərək,  Azərbaycan dövlətinin apardığı bu ishalatlardan danışıb: "Bu proses elə gedirdi ki, bu prosesi aparan Azərbaycan Cumhuriyyətinin arxasında böyük bir yük yox idi, ənənə adlanan böyük yük yox idi ki, onlara bu prosesi həyata keçirməyə mane olsun. Buna görə də müəyyən dərəcədə Avropanın bəzi ölkələrindən də irəli gedə bilmişdilər. İdeyanın əsasında oturan sözsüz ki, Avropada baş verən, maarifçilik dövründən sonra başlanan milli dövlət ideyası, romantik millətçilik və eyni zamanda, demokratik dövlət quruluşu, yəni parlament respublikası, mütləqiyyətə son qoyulması və s., bu, istər-istəməz Azərbaycanı Qərbə baxmağa vadar edirdi.”

Altay Göyüşov Cumhuriyyət liderlərinə diqqətin onların gördüyü işlərə adekvat olmadığını qeyd edib.