22 may 2006-cı il Guney Azərbaycan azadlıq mübarizəsinin yeni mərhələsinin başlanmasıdır
Iranda molla fars rejiminin Azerbaycan turklerine qarsi yeritdiyi siyaset, zaman-zaman onlarin asagilanmasi ve tehqir edilmesi 22 mayda xalqin oz huquqlari ve menevi haqlari ugrunda mubarizenin baslanmasina sebeb oldu.Azerbaycan turklerinin veziyyetini Senan Azer “Iran Turkleri” eserinde bele ifade edir:”Esrlerden beri biz Azerbaycan turkleri Iranin varligini qoruduq, Iranin istiqlali ucun sehidler verdik, malimizi bu dovleti saxlamaq ucun serf etdik. Bu qeder eziyyetlere dozen Iran ucun fedakarliq gosteren Azerbaycan turkleri hec bir insani huquqlara sahib olmadi kole kimi farslarin esiri oldu”.
1979-cu il Iran inqilabinda boyuk fedakarliq gosteren Azerbaycan trukleri hec neye nail ola bilmedi. Cunki hakimiyyete gelen dini liderler muselman ummeti adi altinda farslasma siyasetini davam etdirmeye basladilar. 1937- ci ilden beri aparilan inzibati erazi bolguleri neticesinde Azerbaycan torpaqlarinin fars erazilerine qatilmasi davam etdirildi. Xalqimizin milli birliyini pozmaq ucun Azerbaycan bolgeleri inkisaf etdirilmir, issizlik ucbatindan ehali fars bolgelerine kocmek mecburiyyetinde qalir. Azerbaycan turklerinin daha six yasadigi Urmiya golu hovzesinden ehalinin kocurulmesini heyata kecirmek ucun dunyanin bu unikal golu qurudulur. Azerbaycan turklerinin birliyini pozmaq xalqin farslasmaya qarsi muqavimet gucunu azaltmaq ucun meqsedyonlu sekilde bu siyaset heyata kecirirlir.
Azerbaycan turkleri oz haqlarini almaq ucun defelerle ayaga qalxaraq sehidler vermisler. Lakin butov Azerbaycani istemeyen beynelxalq gucler hemise oz dovlet maraqlari namine farslara komek etmis xalqimizin azadlqi mubarizesini qan icinde bogmuslar. Indi ise bu cografiyanin ne ucun bele onemli olmasina nezer salaq. Azerbaycan Turkustan ile (meqsedyonlu olaraq orta Asiya adlandirilir) Qerb arasinda tarix boyu korpu ve dayanacaq olmusdur. Buranin esas ehalisi olan turkler Azerbaycana ve Irana sonradan gelmis bir xalq deyil, buranin en qedim xalqidir.(Z.Bunyadov “Baki” 2015 seh 156). Turkler Orta ve Yaxin Serqe 5400 il yeni, 7400 il once gelerek burani veten etmisler. Farslar buraya eramizdan evvel 900-cu illerde gelerek turk ilam beylerinin izni ile indiki Fras ve Kirman eyaletlerinde yerlesmisler.Farslar , Turk tayfalari olan elamlar qutiler ellipler kassitler Manna ve muqlerden 100 illler boyu kultur ve medeniyyet oyrenmisler( Digger 2000-ci il seh 515, Zehdabi 2002-ci il seh 1)
Mehz buna gore de azerbaycan torpaqlari, xususile Urmiya ve Tebriz Turk axinlarinin merkezi vezifesini yerine yetirmisler.Kimmer, Iskit, Sak, Hun, Oguz,Xezer Qipcaq, Sabir ve Selcuq axinlari olmusdur. Bu cografiya dunyanin en onemli yeri olduguna gore tarixin butun dovrlerinde yunan, roma,bizans, rus, ingilis, fransiz, amerika kimi Qerb dovletlerinn Sasani, Ereb, Mogol, Teymuriler kimi Serq dovletlerinin isgallarina meruz qalmislar.
Qedimde Turk yurdlarini isgal eden yunan roma bizans ereb ve ruslar buranin ehalisinde medeni seviyyece asagi olduqlarindan buraya hec bir sey getirmemisler eksine turklerin dovlet sisteminden, adet ve enenelerinden, kultur senet ve , medeniyyetinden faydalanmislar.(Z.Bunyadov “Baki” 2005 seh 82) Mes: Makedoniyali Isgender muellimi Aristotel ile birlkde e.e 331-ci ilde burani isgal etdikden sonra Persopolda ele kecirdiyi kitablari, Siz ve Istehrde ozel kitabxanalarda qorunan 12000 inek derisinde yazilan Avestanin tibb,felsefe,astronomiya,astrologiyaya aid bolmelerini tercume etdirmis, bir cox eserlerle birlikde Yunanistana gondermisdir. Bu qiymetli menbelerin esillerini vehsicesine yandirmisdir.(E.QAFQAZYALI” Iran Cografyasinda Turkler”2011 seh 14).
1928ci ilde ruslar Azerbaycanda olan butun mescidf,medrese ve kitabxanalarla birlikden Erdebilde Seyx Sefieddinin meqberesini de yagmalayaraq butun nadir ve qiymetlI kitablari ozleri ile aparmislar. 1883 cu ilde ingilisler dunyanin en nadir ve qiymetli xalcasi olan Seyx Sefi xalcasini ozleri ile aparmis, bugun Londonda Viktoriya ve Albert muzeyinde saxlayirlar. Bu xalca 56 kvadrat metrdir.
Bugun Turk dunyasina Azerbaycan turklerine mexsus butun qiymetli eserler butun qiymetli eserler, nadir medeniyyet numuneleri Rusiya ingiltere Fransa Italiya Almaniya ve Amerika muzeylerinde saxlanilir. Xalqimiza mexsus butun qiymetli medeniyyet numunelerinin bize qaytarilmamasi biryana onlari fars medeniyyeti kimi teqdim edirler. Nizaminin Fuzulinin el yazmalari, Yusif Ehmedoglunun( el senedleri), Dost Mehemmedin miniaturleri,Ebdul Eziz Serafeddinin hazirladigi tiyan fars medeniyyet numuneleri kimi numayis etdirirlir.
Dunya gucleri bu bolgenin geosiyasi ehemiyyetin ve zengin tebii servetlerini ele kecirmek ve elde saxlamaq ucun mubarize aparirlar. Mehz buna gore de hem Simali, hem de Cenubi Azerbaycanda xalqimizin haqli feryadina mehel qoyulmur. Cenubi Azerbaycanda xalqimizin en dogal haqlari tapdalanir, onlarin en adi huquqlari bele yoxdu.Azerbaycan Respublikasinin torpaqlarinin 20%-I uzun illerdir ki isgal altindadi. Rusiya basda olmaqla bezi dovletler bizim haqq sesimizi neinki esitmir, eksine isgalci Ermenistani mudafie edir ve silahlandirirlar. Qerb dovletleri insan huquqlarinin tapdalanmasini behane ederek Serq olkelerine birbasa silahli mudaxile edirler.Ancaq molla-fars rejiminin xalqimizin basina getirdiyi musibetleri diqqete almir, 50 milyonluq bir xalqin faciesine laqeyd yanasirlar. Torpaqlarimiz ve xalqimizin parcalanmasi hec bir dovleti maraqlandirmir.Cunki butun bunlar dusunulmus meqsedyonlu siyasetin neticesidir.Rusiya imperiyasi gozel bilir ki, (rusbaslilarin nezerine) Qarabag meselesinin edaletli helli Rusiyanin Azerbaycandan cixmasi demekdir.Bu ise Rusiyanin neinki Cenubi Qafqazdan butunlukle Qafqaz bolgesinden cixmasi ile neticelenecek. Ona gore de Qarabag problemi ile Azerbaycani asili veziyyetde saxlayir ve bundan bize qarsi tezyiq vasitesi kimi istifade edir.
Parcalanmis Azerbaycanin problemlerinin hell olunmasi butov Azerbaycan dovletinin yaranmasi demedkir. Bu ise dunya siyasetini deyise bilecek yeni guc merkezinin yaranmasidir. Zengin tebii servetlere , boyuk iqtisadi potensiala malik 50 milyonluq Azerbaycan ile Turkiye Respublikasinin ittifaqi butun Serqde veziyyetin deyismesi ile neticelenecekdir. Bu da yeni dunya duzeninin edaletli sekilde qurulmasidir. Haqq edalet olan yerde sulh, emekdasliq ve inkisaf vardir.
Bugun artiq dunya duzeni yeniden qurulmaga baslayib. ABS- in Irani terorizmin menbeyi elan etmesi, Cenubi Azerbaycanda azadliq mubarizesinin yukselmesi,ABS ve 50 muselman olkesinin sammitinin kecirilmesi Cenubi Azerbaycan meselesine boyuk umidler acir. Cenubi Azerbaycanin istiqlali butov Azwerbaycanin yaranmasi artiq tarixi zerurete cevrilib. Tanri xalqimiza yar olsun!
N.Cahangirli
BAO Merkezi Surasinin uzvu
